ماه نخشب

قیام مقنع بنا بر "تاریخ بخارا" بزرگ‌ترین قیام روستایی قرن دوم هجری و عمدتاً تحت تآثیر عقاید "مزدک" بود. ابو ریحان بیرونی می‌گوید: "مقنع ادعای خدایی می‌کرد و بر اتباعش حکم کرد که پیروی از کلیهء قوانین و احکام مزدک بر آن‌ها فرض و واجب است..."
او رختشوی بود. علم آموخت و از هر دانش بهره برد. مقنع به غایت زیرک بود و کتب بسیار از پیشینیان خوانده بود. ابتدا دعوی نبوت کرد و به زندان افتاد پس از آزادی گفت: دانید که من کیستم؟ مردمان گفتند: تو هاشم‌بن حکیمی، گفت: غلط گفته‌اید، من خدای شما و خدای همه عالمم. مردمان گفتند: دگران دعوی پیغمبری کردند، تو دعوی خدایی می‌کنی؟ گفت: ایشان نفسانی بودند و من روحانی‌ام که اندر ایشان بودم و مرا این قدرت هست که خود را به هر صورت که خواهم بنمایم...
قیام مقنع 14 سال طول کشید و تعداد لشگریان خلیفه در حمله به قلعهء مقنع را پانصد و هفتاد هزار نفر نوشته اند.
مقنع برای جلب توده ها، ماه نخشب را اختراع کرد که وسعت مطالعات او را نشان می‌دهد. او در نخشب، از شهرهای خراسان، چاهی کند که هر شب "ماه"ی از آن طلوع می کرد... بعد ها در ته چاه، کاسهء بزرگی پر از جیوه یافتند که دلیل اصلی انعکاس پرتو ماه بود.
گزیده و خلاصه شده از، حلاج – علی میرفطروس